Uzaklaştırma Kararı Nedir, Nasıl Alınır? (6284 Sayılı Kanun Kapsamında Hukuki Rehber)

Toplumsal yaşamda karşılaşılabilecek en hassas ve ciddi durumlardan biri olan aile içi şiddet ve kadına yönelik şiddet, hukuk sistemimizde özel ve ivedi koruma mekanizmalarını zorunlu kılmıştır. Bu mekanizmaların başında ise halk arasında Uzaklaştırma Kararı olarak bilinen önleyici tedbir kararları gelmektedir. Avukatlık pratiğinde sıklıkla karşılaşılan ve hayati önem taşıyan bu kararlar, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ile düzenlenmiştir.

6284 Sayılı Kanun’un Amacı ve Kapsamı: Kimler Korunuyor?

Uzaklaştırma kararının hukuki zeminini oluşturan 6284 sayılı Kanun, adından da anlaşılacağı üzere, yalnızca kadını değil, aile bireylerini ve hatta aile bağı olmasa bile tehdit altındaki kişileri korumayı hedefler.

Kanun’un Amaç başlıklı 1. Maddesi, kapsamı açıkça belirler:

“Bu Kanunun amacı; şiddete uğrayan veya şiddete uğrama tehlikesi bulunan kadınların, çocukların, aile bireylerinin ve tek taraflı ısrarlı takip mağduru olan kişilerin korunması ve bu kişilere yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.”

Bu tanım, koruma talep eden kişinin yalnızca şiddete maruz kalmasını değil, aynı zamanda şiddete uğrama tehlikesinin bulunmasını da yeterli kılmaktadır.

Hukuki Açıdan Şiddet Kavramı

Kanun, şiddeti dar bir çerçevede tanımlamaz; fiziksel saldırının ötesinde birçok davranışı şiddet kapsamına alır. Kanun’un 2. Maddesi, şiddeti şu şekilde tanımlamaktadır:

“Şiddet: Kişinin, fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik açıdan zarar görmesiyle veya acı çekmesiyle sonuçlanan veya sonuçlanması muhtemel hareketleri, buna yönelik tehdit ve baskıyı ya da özgürlüğün keyfi engellenmesini de içeren, toplumsal, kamusal veya özel alanda meydana gelen fiziksel, cinsel, psikolojik, sözlü veya ekonomik her türlü tutum ve davranışı”

Dolayısıyla, tehditler, ekonomik baskılar, hakaretler ve psikolojik tacizler de Uzaklaştırma Kararı alınmasına dayanak oluşturabilir.

Uzaklaştırma Kararı (Önleyici Tedbir) Nedir ve Kapsamı Nelerdir?

Halk arasında "Uzaklaştırma Kararı" olarak bilinen hukuki müessese, 6284 sayılı Kanun’da düzenlenen iki ana tedbir türünden biri olan Önleyici Tedbir Kararları kapsamındadır. Bu kararlar, potansiyel veya devam eden şiddet olayını durdurmak ve mağdurun güvenliğini sağlamak için şiddet uygulayan kişiye yönelik olarak verilir.

Önleyici tedbir kararları, Aile Mahkemesi Hâkimi tarafından, olayın niteliğine uygun şekilde, birine, birkaçına veya Kanun’da öngörülen benzer tedbirlere hükmedilerek verilebilir.

Hâkim Tarafından Verilen Önleyici Tedbirlerin Başlıcaları (Madde 5)

Kanun’un 5. Maddesi, hâkimin şiddet uygulayan hakkında hükmedebileceği başlıca önleyici tedbirleri açıkça sıralar. Bu tedbirlerden en yaygın olanları ve Uzaklaştırma Kararı’nın özünü oluşturanlar şunlardır:

• Müşterek Konuttan Derhâl Uzaklaştırma: Şiddet uygulayan kişinin müşterek konuttan veya bulunduğu yerden derhâl uzaklaştırılması.

• Yaklaşmama Yükümlülüğü: Şiddet mağdurunun, çocuklarının, işyerinin veya okulunun bulunduğu yerleşim yerine yaklaşmaması. Bu, fiili uzaklaştırma kararının temelini oluşturur.

• İletişim Kurmama: Şiddet mağduruna yönelik olarak şiddet tehdidi, hakaret, aşağılama veya küçük düşürmeyi içeren söz ve davranışlarda bulunmaması, iletişim araçlarıyla rahatsız etmemesi.

• Silah Teslimi: Bulundurulması veya taşınması kanunen yasak olmayan silahları dahi kolluk kuvvetlerine teslim etmesi.

• Tedaviye Yönlendirme: Alkol, uyuşturucu madde bağımlılığının veya ruhsal bozukluğunun olması hâlinde, hastaneye yatmak dâhil, bir sağlık kuruluşunda muayene veya tedavi olmasına karar verilmesi.

• Tedbir Nafakası: Şiddet uygulayan, aynı zamanda ailenin geçimini sağlayan kişi ise hâkim, talep olmasa dahi şiddet mağdurunun yaşam düzeyini göz önünde bulundurarak tedbir nafakasına hükmedebilir.

Uzaklaştırma Kararı Nasıl Alınır? (Başvuru Usulü)

Uzaklaştırma Kararı, şiddet mağdurlarının en hızlı ve kolay şekilde ulaşabileceği koruma mekanizmasıdır. Kanun, başvuru kolaylığını ve kararın ivedilikle verilmesini esas alır.

Başvuru Mercileri ve Yöntemi

Şiddet mağduru veya şiddet tehlikesi altındaki kişi, kararı almak için doğrudan bir dava açmak zorunda değildir. Kanun, hızlı hareket edebilecek birden fazla merciyi yetkilendirmiştir. Başvurular; yazılı, sözlü veya başka bir suretle yapılabilir.

Başvurulabilecek başlıca makamlar şunlardır:

1. Aile Mahkemesi Hâkimi: Esas yetkili mercii Aile Mahkemeleridir. Başvuru, dilekçe ile doğrudan Aile Mahkemesine yapılabilir.

2. Mülkî Amir (Valilik/Kaymakamlık): Koruyucu tedbirler (barınma, maddi yardım gibi) için yetkilidir. Önleyici tedbirler için başvuruyu hâkime sevk eder.

3. Kolluk Birimleri (Polis/Jandarma): Şiddet mağdurları, en yakın polis merkezine veya jandarma karakoluna başvurabilir. Kolluk, durumu derhal ŞÖNİM’e bildirir ve acil hallerde kendisi de tedbir alarak en geç kararın alındığı günü takip eden ilk işgünü içinde hâkimin veya mülki amirin onayına sunar.

4. Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM): Mağdurlara destek ve yönlendirme hizmeti verir. Yapılan ihbar ve şikayetleri gecikmeksizin yetkili mercilere (kolluk, hâkim) bildirir.

Kritik İlke: Delil veya Belge Aranmaz!

Uzaklaştırma Kararı almanın en önemli kolaylığı ve sürati sağlayan ilkesi, delil şartı aranmamasıdır. Kanun, korunma ihtiyacının aciliyetini dikkate alarak, bu tür kararların verilmesinde bürokrasiyi en aza indirmiştir.

Yönetmelik bu ilkeyi net bir şekilde ifade eder:

“Koruyucu tedbir kararı verilebilmesi için, şiddetin uygulandığı hususunda delil veya belge aranmaz.”

Önleyici tedbir kararları da bu ilkeyle uyumlu olarak, şiddet tehlikesine dair kuvvetli şüphe veya mağdurun beyanı yeterli görülerek geciktirilmeksizin verilir.

Harç ve Masraf Muafiyeti

6284 sayılı Kanun, mağdurların hukuki yollara erişimini kolaylaştırmak amacıyla, başvuru sürecini tamamen ücretsiz hale getirmiştir. Kanun’un 20. Maddesi uyarınca:

“Bu Kanun kapsamındaki başvurular ile verilen kararların icra ve infazı için yapılan işlemlerden yargılama giderleri, harç, posta gideri ve benzeri hiçbir ad altında masraf alınmaz.”

Kararın Süresi, Uzatılması ve İtiraz Yolu

Uzaklaştırma Kararı geçici bir koruma sağlar ve belirli bir süre ile sınırlı olarak verilir.

Kararın Süresi ve Uzatılması

Tedbir kararları, Kanun’un 8. Maddesi uyarınca ilk seferde en çok altı ay için verilebilir. Ancak, şiddetin veya şiddet uygulanma tehlikesinin devam edeceğinin anlaşılması hâlinde, hâkim tarafından re’sen (kendiliğinden) veya korunan kişinin, ŞÖNİM’in ya da kolluk görevlilerinin talebi üzerine tedbirlerin süresinin veya şeklinin değiştirilmesine ya da aynen devamına (uzatılmasına) karar verilebilir.

Karara İtiraz

Tedbir kararına karşı, kararın tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde itiraz edilebilir. İtiraz, kararı veren mahkemenin bulunduğu yerdeki Ağır Ceza Mahkemesine (tek hâkimli kararlara Sulh Ceza Hâkimliğine) yapılır. İtiraz üzerine verilen karar kesindir.

Tedbir Kararına Aykırılığın Sonucu: Zorlama Hapsi

Uzaklaştırma Kararı’nın caydırıcılığı ve etkinliği, karara aykırı hareket edenlere uygulanan yaptırımlarla sağlanır. Şiddet uygulayan kişinin tedbir kararına aykırı davranması halinde, Kanun’un 13. Maddesi uyarınca zorlama hapsi devreye girer.

Zorlama hapsi, hapis cezası niteliğinde değil, tedbir kararının gereğini yerine getirmeye zorlayan, disiplin niteliğinde bir yaptırımdır.

• İhlalin Tespiti: Tedbir kararının gereklerine aykırı hareket edildiği kolluk kuvvetleri tarafından bir tutanakla tespit edilir ve bu tutanak derhal Aile Mahkemesi'ne gönderilir.

• Zorlama Hapsi Süresi: Hâkim, kararın gereklerine aykırı hareket eden şiddet uygulayan hakkında:

  • İhlalin niteliğine ve ağırlığına göre üç günden on güne kadar zorlama hapsine karar verebilir.

  • Tedbir kararının gereklerine aykırılığın her tekrarında, ihlal edilen tedbirin niteliğine ve aykırılığın ağırlığına göre zorlama hapsinin süresi onbeş günden otuz güne kadar olabilir.

• Toplam Süre Sınırı: Kanun, zorlama hapsinin toplam süresinin altı ayı geçemeyeceğini hüküm altına almıştır.1

Bu yaptırım, Uzaklaştırma Kararı’nın sadece kâğıt üzerinde kalmasını önl2er ve mağdurun güvenliğini sağlamada en etkili araçlardan biridir.

Sonuç

6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve bu Kanun’la düzenlenen Uzaklaştırma Kararı, şiddet mağdurları için hayati bir güvencedir. Kanun koyucu, başvuru sürecini kolaylaştırarak delil arama şartını kaldırmış, masrafsız hale getirmiş ve kararın ihlalini ciddi bir yaptırım olan zorlama hapsi ile karşılamıştır.

Şiddet tehlikesi altında olan herkesin, bu kararı almak için gecikmeksizin en yakın kolluk kuvvetine, savcılığa, ŞÖNİM’e veya Aile Mahkemesi’ne başvurması, hukuki koruma kalkanını derhal devreye sokacaktır.

Bu süreçte profesyonel hukuki destek almak, hem başvuru sürecinin doğru ve hızlı ilerlemesi hem de alınan kararın takibi ve olası ihlallere karşı etkin bir mücadele için büyük önem taşımaktadır. Unutulmamalıdır ki, Uzaklaştırma Kararı, can güvenliğini koruyan en hızlı hukuki tedbir aracıdır.